فیلتر بنزین (فیلتر سوخت) چیست و چه کاربردی در خودرو دارد؟

یکی از عوامل مهمی که در بررسی عملکرد فنی موتور و خودرو باید به آن توجه شود، تأثیر کیفیت بنزین است. کیفیت بنزین شامل میزان سوختی است که به موتور و محفظه احتراق منتقل می‌شود و همچنین ویژگی‌های بنزین را در بر می‌گیرد. این کیفیت به لحاظ خلوص و درصد آلایندگی‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. شرایط تولید بنزین یکی از پارامترهای تاثیرگذار بر کیفیت بنزین بوده و علاوه بر آن، آلایندگی‌های حاصل از فرآیند سوخت‌گیری و سوخت‌رسانی نیز اهمیت زیادی دارند. این آلاینده‌ها ممکن است از باک یا مخزن سوخت خودرو به بنزین وارد شوند. اگر بخشی از این ذرات ناخالص به موتور و محفظه احتراق راه یابد، می‌تواند باعث احتراق نامناسب و کاهش کارایی موتور شود و همچنین به قطعات مختلف آن آسیب و استهلاک جدی وارد کند.
به همین دلیل تصفیه بنزین تا حد ممکن، بسیار حائز اهمیت بوده و به حفظ سلامت قطعات مختلف موتور و افزایش کارایی آن‌ها کمک می‌کند. همچنین نقش مهمی در کاهش سطح آلایندگی خودرو که امروزه یکی از نکات کلیدی در ارزیابی خودروها به شمار می رود، دارد. فیلتر بنزین به عنوان قطعه‌ای حیاتی، مسئولیت جذب و پاکسازی ناخالصی‌های موجود در بنزین را در مسیر ورود به موتور بر عهده دارد. به طور کلی کاربردهای این فیلتر در خودرو و سیستم سوخت‌رسانی به شرح زیر است :

• وجود آلاینده ها سبب آسیب دیدگی قطعات سیستم سوخت رسانی می شود؛ فیلتر سوخت وظیفه محافظت از قطعاتی مانند انژکتورها که نسبت به آلاینده ها بسیار حساس هستند را بر عهده دارد.

• این فیلتر به بهبود شرایط احتراق کمک کرده و به این ترتیب بازده موتور را افزایش داده و عملکرد فنی خودرو را ارتقا می بخشد.

• فیلتر سوخت مانع ورود ناخالصی و ذرات اضافه شده و سطح آلایندگی را کاهش می دهد.

• این قطعه رطوبت های احتمالی موجود در سوخت را جذب کرده و با این کار از زنگ زدن قطعات و بخش‌های مختلف موتور، مانند سیلندرها و سوپاپ‌ها جلوگیری می کند.

فیلتر سوخت گرد و خاک، خرده‌های فلز، تکه‌های اکسید فلزات و رطوبت موجود در بنزین را جذب کرده و اجازه نمی دهد این آلودگی ها وارد سیستم سوخت رسانی شود. ورود این رطوبت به موتور سبب احتراق ناقص و خام سوزی شده و همچنین ممکن است زنگ زدگی بخش های فلزی موتور را در پی داشته باشد. همین مسئله اهمیت فیلتر بنزین و لزوم حفظ سلامت آن را نشان می دهد.

فیلتر بنزین در خودروهای کاربراتوری و انژکتوری

همانطور که پیش تر نیز به آن اشاره کردیم، یکی از وظایف اصلی فیلتر بنزین، محافظت از انژکتورها بوده و این مسئله به ویژگی‌های متفاوت سیستم‌های سوخت‌رسانی کاربراتوری و انژکتوری مرتبط است. در سیستم‌های کاربراتوری، سوخت از طریق ژیگلورهای کاربراتور به منیفلد هوا ریخته و با هوا ترکیب می شود و سپس به سیلندرها وارد می‌گردد. قطر خروجی ژیگلورها حدود نیم سانتیمتر است که باعث کاهش احتمال مسدود شدن این مجاری توسط ذرات ریز می‌شود. البته در نظر داشته باشید که ممکن است تمامی آلاینده‌ها به داخل موتور راه پیدا کرده و بر احتراق تأثیر منفی بگذارند. مقابل سیستم های کاربراتوری قدیمی، سیستم های انژکتوری را داریم که سوخت را از طریق پاشش انژکتورها به منیفولد گاز منتقل می‌کنند. از آن جایی که سوخت مانند ذرات پودری یا گاز از سوراخ‌ها و منافذ ریز خروجی انژکتورها پاشیده می شود، در این سیستم فیلتر بنزین نقش پررنگ تری دارد. باقی ماندن مواد آلاینده یا ذرات معلق در بنزین، سبب مسدود شدن خروجی ها شده و فرایند سوخت رسانی را مختل می کند. احتراق نامناسب و در وضعیت شدیدتر، روشن نشدن خودرو از جمله نتایج و آسیب هایی است که ناکارآمد بودن فیلتر سوخت به همراه دارد.

محل تعبیه فیلتر بنزین

فیلتر بنزین به طور کلی در مسیر سوخت رسانی، بین باک و موتور قرار دارد اما محل دقیق نصب آن در خودروهای مختلف، متفاوت است؛ در ماشین های قدیمی تر عمدتا این قطعه در زیر خودرو و نزدیک مخزن سوخت، درون محفظه موتور و یا نزدیک موتور قرار می گرفت. اما در انواع جدیدتر و پیشرفته تر خودروها، آن را درون باک بنزین جای می دهند. در این قسمت یک صفحه توری وجود دارد که به عنوان پیش فیلتر عمل کرده و از ورود ذرات بزرگ آلاینده به پمپ بنزین جلوگیری می‌کند. پس از این صافی، پمپ بنزین قرار داشته و فیلتر سوخت نیز بعد از پمپ تعبیه شده است. ترتیب قرارگیری این اجزا مهم است. چرا که زیرا فیلتر بنزین برای تصفیه سوخت نیازمند فشاری است که پمپ ایجاد می کند.
 

ساختار فیلتر بنزین و نحوه عملکرد آن

امروزه فیلتر بنزین در مسیر پمپ بنزین قرار گرفته است. به این شکل که بنزین ابتدا از پیش فیلتر عبور کرده و سپس به پمپ منتقل می‌شود. پمپ با ایجاد فشار لازم، سوخت را از فیلتر که ممکن است درون پمپ یا در مسیر لوله‌های سوخت‌رسانی واقع شده باشد، عبور می‌دهد. فیلتر بنزین معمولاً به صورت یک محفظه استوانه‌ای فلزی تو خالی با یک ورودی و یک خروجی طراحی شده و شامل پوسته یا محفظه بیرونی (از جنس پلاستیک یا فلز)، لوله ورودی، لوله خروجی و فیلتر (درون محفظه) می‌باشد.
این فیلتر معمولاً از جنس کاغذ، نمد یا پارچه ساخته می‌شود و به منظور افزایش کارایی، به صورت چین‌دار و با پره‌های داخلی طراحی می‌گردد. بنابراین فیلتر بنزین به شکل یک استوانه تو خالی دارای پره درون محفظه قرار می‌گیرد؛ بنزین با فشار از لوله خروجی وارد این محفظه شده و در حین عبور از پره‌ها، تصفیه می‌شود. سپس از لوله خروجی به سمت شلنگ‌های سوخت‌رسانی منتقل می‌گردد.

انواع فیلتر سوخت

فیلترهای سوخت به طور کلی در دو نوع اصلی تولید می‌شوند. هرچند ممکن است این فیلترها در کیفیت ساخت، جنس و تراکم فیلتر متفاوت باشند، اما به طور کلی به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• فیلترهای کارتریجی

• فیلترهای غیر کارتریجی

در نوع اول، محفظه فیلتر از جنس فلز ساخته شده و قابلیت باز و بسته شدن دارد. در این حالت، برای تعویض فیلتر، محفظه باز می‌شود و کاغذ یا نمد فیلتر جدید جایگزین می‌گردد. اما در فیلترهای غیر کارتریجی، که محفظه آن ممکن است از فلز یا پلاستیک باشد، معمولاً فیلتر به صورت کامل تعویض می‌شود و این محفظه به صورت پک بوده و قابل باز کردن نیست. فیلترهای سوخت به طور کلی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند. گرچه کیفیت ساخت، جنس فیلتر و تراکم آن ها ممکن است تفاوت های جزئی داشته باشد اما در نهایت می توان آن ها را در یکی از دو دسته فیلترهای کارتریجی و فیلترهای غیر کارتریجی قرار داد. در نوع کارتریجی، محفظه فیلتر معمولاً از فلز ساخته شده و باز و بسته می شود. برای تعویض این فیلتر تنها کافی است محفظه را باز کرده و کاغذ یا نمد فیلتر را جایگزین کنید. اما در فیلترهای غیر کارتریجی، که از فلز یا پلاستیک ساخته شده اند، به دلیل این که محفظه یکپارچه بوده و امکان باز کردن آن فراهم نیست، به طور معمول کل فیلتر تعویض می‌شود.

عواقب عدم تعویض به موقع فیلتر سوخت

فیلتر بنزین به عنوان یک عنصر حیاتی، تأثیر زیادی بر عملکرد بهینه سیستم فنی خودرو، افزایش بازده موتور، کاهش استهلاک قطعات و حفظ سلامت سیستم سوخت‌رسانی دارد. بنابراین، توجه به وضعیت آن و زمان مناسب برای تعویض بسیار ضروری است. معموا زمان تعویض فیلتر را تولیدکننده تعیین کرده و در اغلب اوقات حدود ۱۵ هزار کیلومتر کارکرد را در بر می‌گیرد. به طور حتم، پایان عمر مفید فیلتر یا بروز مشکلاتی ناشی از کیفیت نامناسب بنزین می‌تواند عملکرد این قطعه را تحت تأثیر قرار دهد. عواقب این اختلال ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• کاهش کارایی موتور

• کثیفی انژکتورها

• کاهش عمر پمپ بنزین

• خرابی سنسور اکسیژن

• احتمال سوختن سوپاپ موتور

• زنگ‌زدگی و خوردگی در سیلندرها و سرسیلندر

بنابراین، لازم است به زمان توصیه‌شده توسط تولیدکننده در مورد عمر مفید فیلتر توجه کرده و در صورت مشاهده علائم خرابی، اقدامات لازم را انجام داد. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش قدرت موتور

• روشن شدن چراغ چک

• سختی در استارت و عدم روشن شدن به آسانی

• ریپ زدن در حین حرکت

• عملکرد نامناسب خودرو در حالت درجا

• افزایش مصرف سوخت

• خاموش شدن خودرو در حالت ایستاده

عمر بالا و فرسودگی باک‌های فلزی قدیمی، منجر به افزایش میزان خوردگی در بنزین و آلودگی آن شده و از عوامل زودتر خراب شدن فیلتر سوخت به شمار می روند. همچنین، باک‌های پلاستیکی نیز با گذشت زمان می‌توانند آلودگی بیشتری وارد سوخت کنند. کیفیت پایین بنزین، رطوبت بالا و وجود ناخالصی‌های غیرمعمول نیز از دیگر عوامل مؤثر در خرابی زودتر از موعد فیلتر سوخت به شمار می‌روند.